درمان

تمام آسیب های شبکیه نیاز به درمان ندارند. بعضی افراد حفره های بسیار ریزی در شبکیه چشم خود دارند که دید آنها را تحت تاثیر قرار نمی دهد و از اینرو هرگز علایم مرتبط با این نوع آسیب ها را تجربه نمی کنند. با این حال چنانچه آسيب شبكيه همراه با علايم جديدي بود و يا اينكه فرد ديگر عوامل خطر مربوط به جداشدگي شبكيه را داشت، یکی از دو روش درمانی زیر توسط پزشک انتخاب می گردد:

• انعقاد به کمک لیزر (Laser photocoagulation)

در اطراف نقاط آسیب درمان انجام مي شود تا به كمك ليزر نقاط جداشدگي به هم چسبانده شود و اجازه تجمع مایع زیر شبکیه داده نشود.

• چسباندن شبکیه به کمک انجماد (کرایوپکسی) (Cryopexy)

در این روش به کمک منجمد کردن اطراف نقاط آسیب، نقاط جداشدگي شبکیه به لايه زيرين چسبانده می شود.

این روش در شرایطی به کار برده می شود که میزان خونریزی بسیار زیاد باشد و به کمک لیزر به طور موثری نتوان به شبکیه دسترسی پیدا کرد.

در صورتی که آسیب های شبکیه فورا تشخیص داده شوند، هر دو روش بسیار موفقیت آمیز خواهند بود و از جداشدگی شبکیه در آينده جلوگیری خواهند کرد. این دو روش در تمام مراکز تخصصی درمان آسیب های شبکیه قابل اجرا خواهند بود.

متاسفانه باید گفت برخی از پارگی های شبکیه، بدون بروز هیچگونه علایمی به سرعت منجر به جداشدگی شبکیه می شوند؛ و زمانی که چنین اتفاقی رخ دهد، متخصص شبکیه توصيه به انجام درمان جراحي مي كند.

 

انواع جداشدگی شبکیه کدامند؟

انواع جداشدگی شبکیه عبارتند از: رگماتوژن (rhematologenous)، کششی (tractional)، و اگزوداتیو (ترشحی) (exudative)؛ که درصد زیادی از مراجعین مبتلا به جداشدگی های شبکیه در دسته اول جای می گیرند. رگماتوژن حالتی است که در آن پارگی یا آسیب در شبکیه ايجادشده است. در این حالت مایع از طريق محل آسیب خارج می شود و شبکیه از محل قرارگیری طبيعي خود بلند می شود و حالتي شبيه حباب زير كاغذ ديواري ايجاد مي شود.

پارگی های شبکیه رایج ترین دلایل رگماتوژن می باشند. این آسیب ها و سایر آسیب های شبکیه ای غالبا در قسمت هاي محيطي شبکیه ايجاد می شوند. بیماران غالبا از وجود پرده یا سایه ای تیره رنگ در مقابل دید خود شکایت می کنند و كه با گسترش جداشدگي به سمت ماکولا (بخش مرکزی شبکیه) محدوده تاري ديد افزايش مي يابد. با جداشدگی ماکولا، دید قسمت مرکزی چشم از دست می رود. در صورت عدم مداخله جراحی در این وضعیت، بيشتر جداشدگي هاي رگماتوژن کل شبکیه را تحت تاثیر قرار می دهند و موجب از دست رفتن کامل بینایی فرد می گردند. جداشدگی های مزمن و درمان نشده شبکیه، می تواند در نهایت منجر به نابینایی دردناک چشم گردد که تحت عنوان فیتیزیس بولبی  (phthisis bulbi) شناخته می شود.

 

جداشدگی های شبکیه چگونه درمان می شوند؟

جداشدگی های شبکیه در اکثر موارد توسط متخصص شبکیه و با روش جراحی درمان می شود. جراح با توجه به نوع آسیب، شیوه خاصی از درمان را دنبال می کند. با توجه به متغیرهاي مختلف، یکی از روشهای زیر و یا ترکیبی از آنها توسط جراح توصیه می شود:

• قراردادن كمربند اطراف صلبيه (جراحي اسكلرال باكلينگ) (Scleral buckle surgery)

جراحی اسکلرال باکلینگ تکنیکی است که مدتهاست برای ترمیم جداشدگی شبکیه مورد استفاده قرار می گیرد. این جراحی روشي برای بستن پارگی ها و مسطح کردن شبکیه می باشد. یک كمربند مصنوعی نامریی، که معمولا از مایع سیلیکونی ساخته شده است، به قسمت بیرونی کره چشم وصل می گردد تا به تدریج و به آرامی دیواره چشم را به سمت شبکیه جداشده فشار دهد. اين روش كششي را كه بر اثر پارگي هاي شبكيه ايجاد شده برطرف مي كند و مقداري از مايع جمع شده را از اطراف پارگي شبكيه بر مي دارد. با توجه به ماهیت آسیب و جدا شدگی شبکیه، پزشک جراح از اسکلرال باکلینگ هایی در اندازه ها و انواع مختلف استفاده می کند.

به طور كلي ميزان موفقیت استفاده از روش اسکلرال باکلینگ به تنهاییبالاست. این عمل غالبا به صورت سرپایی انجام می گیرد و به طور معمول نیازی به بستری شدن بیمار و شب ماندن در بیمارستان نیست.

پس از انجام این عمل، پزشک جراح از شما میخواهد تا مدتی پس از عمل شرایط خاصی را رعایت کنید؛ و باید در مدت زمان ریکاوری، در یک وضعیت معین قرار بگیرید تا شانس موفقیت آمیز بودن عمل افزایش یابد. ممکن است تا چند روز پس از عمل کمی درد داشته باشید؛ و تا چندین هفته چشم دچار خارش، قرمزی یا حساسیت باشد؛ ممكن است پزشک برای پیشگیری از عفونت و عدم انقباض مردمک، قطره هاي چشمی تجويز كند. ممکن است ضروری باشد در طول خواب شبانه از پوشش محافظ بر روی چشم استفاده کنید. 

یکی از رایج ترین عوارض این روش جراحی، افزايش نزدیک بینی است. ساير عوارض کمتر شايع اين جراحي عبارتند از: عفونت چشم، بالا رفتن فشار چشم، خونریزی، آسیب به بخش های دیگر چشم، آب مروارید، پلک های افتاده و نیمه باز و دوبینی. از دست رفتن کامل بینایی بسیار نادر است، با این حال می توان از آن به عنوان یکی از عوارض روش جراحی اسکلرال باکلینگ نام برد. از آنجا که این عمل می تواند شکل چشم را تغییر دهد، لذا شماره ديد شما تغییر خواهد داشت و گاهی لازم است بلافاصله نسبت به تهیه عینک یا لنز با شماره جدید اقدام نمایید. چنانچه نخستین عمل موفقیت آمیز نبود، جراحی دیگری به فرد پیشنهاد می گردد.

 

• ويتركتومي از طريق پارسپلانا (Pars planavitrectomy)

در حین این عمل، پزشک سه برش کوچک روي اسکلرا (سفیدی چشم) ایجاد می کند. ویتره –مایع ژل مانندی که بخش داخلی چشم را پر کرده است به وسیله یک ابزار کوچک بیرون کشیده می شود. مایع زیر شبکیه تخلیه می گردد و به کمک لیزر درمانی، پارگی ها و هر نوع آسیب و نقطه ضعيف دیگری در شبكيه درمان می شود. سپس گاز یا روغن سیلیکون درون چشم تزریق می شود تا جایگزین ویتره گردد. سيليكون يا گاز تزريق شده، شبکیه را در جای خود قرار می دهند و اجازه نمی دهند مایع زير نقاط پارگی ها وارد شود و باعث جداشدگی های شبکیه گردد. ممکن است در چند ساعت ابتداي بعد از عمل، براي آنكه مایع سیلیکون يا گاز در بهترین وضعیت خود قرار گیرد تا به طور موثري مانع نفوذ مايع به زیر شبکیه شود، پزشک از شما بخواهد صورت خود را رو به پایین یا به یک سمت نگه دارید.

 

     گاز

طی فرایند بهبود، چشم مایعی توليد می کند كه به تدريج جایگزین گاز مي گردد. از آنجا که گاز خودبخود جذب می شود، نیازی به جراحی و برداشتن گاز نمی باشد. حباب های گاز که مورد استفاده قرار می گیرند گوناگون هستند و ممکن است بیش از دو ماه در چشم باقی بمانند. از این رو تا زمانی که گاز در چشم باقی مانده است، بايد محدوديت هاي خاصي براي سفر را رعايت كنيد.

 

    روغن سیلیکون

در مواردی که جداشدگی های شبکیه پیچیده تر یا عود کننده هستند، به جای استفاده از گاز، از روغن سیلیکون استفاده می شود. این روغن خودبخود قابل جذب نمی باشد و باید پس از مدت زمان معین خود، به کمک جراحی از چشم خارج شود.

بدون توجه به گاز یا روغن سیلیکون استفاده شده، ميزان موفقیت جراحی ویترکتومی بالاست. این عمل نیز غالبا به صورت سرپایی انجام می گیرد و نیازی به بستری شدن بیمار و شب ماندن در بیمارستان نمی باشد.

عوارض این شیوه جراحی همانند اسکلرال باکلینگ می باشد؛ با این تفاوت که اين عمل جراحي ازوما همیشه منجر به نزدیک بینی نمی گردد. با این حال یکی از عوارض آن احتمال ابتلا به آب مروارید است. چنانچه این عمل موفقیت آمیز نبود، متخصص شبکیه به شما جراحی دیگری را توصیه خواهد کرد.

 

• چسباندن شبكيه به كمك گاز (Pneumatic retinopexy)

در این روش جراحی، یک حباب گاز به بخش مرکزی چشم تزریق می گردد تا به طور موقت از ورود مایع به درون پارگی های شبکیه جلوگیری نماید. پس از آن به کمک لیزر یا کرایوپکسی، بخش های آسیب دیده را به هم بچسبانند. به این ترتیب سلولهای تخصصی اپیتلیوم رنگدانه شبکیه، قادر خواهند بود مایع جمع شده را از پشت شبکیه به بیرون پمپ کنند. موثر بودن این روش وابسته به توانایی بیمار برای قرار دادن سر خود در وضعیت خواسته شده است و اين كار موجب می شود حباب کوچک گاز در بالای پارگی شبکیه باقی بماند. به همین دلیل، پنوماتیک رتینوپاکسی، روش مناسبی برای تمام آسیب ها و جداشدگی های شبکیه نمی باشد. اما در شرايطي که جراح آن را کاملا مناسب با شرایط فرد بداند، ميزان موفقیت آمیز بودن این روش جراحی بالاست.

جراحی پنوماتیک رتینوپاکسی به طور معمول در مطب متخصص شبکیه انجام می گیرد و در مطب تمام پزشکان و متخصصان شبکیه می تواند انجام شود. چنانچه پزشک جراح برای درمان جداشدگی های شبکیه از ترکیب روشهای جراحی ذکر شده بهره گیرد، احتمال بروز عوارضی مانند آسیب های جدید شبکیه پس از عمل، افزایش فشار چشم، عفونت، نفوذ گاز به پشت شبکیه، و احتمال شکل گیری آب مروارید وجود دارد. از دست رفتن کامل بینایی پس از انجام این نوع جراحی بسیار نادر است، با این حال ممكن است رخ دهد. در اینجا نیز همچون موارد گذشته، چنانچه نتیجه بدست آمده موفقیت آمیز نبود، پزشک جراح عمل دیگری را به شما توصیه خواهد کرد.

 

سابقه پزشکی

با توجه به وضعیت کلی سلامتی شما، پزشک جراح از شما می خواهد پیش از انجام عمل جراحی شبکیه، یک بررسي کامل انجام دهید. چنانچه بیماری جدی یا شرایط آلرژیک دارید، یا هرگونه داروی رقیق کننده خون مصرف می کنید که موجب می شود انعقاد خون به آرامی انجام گیرد، حتما به پزشک جراح خود اطلاع دهید.

 

بهبودي

در روز عمل جراحی، حتما فردی شما را همراهی کند تا از نکاتی که برای بهبودي پس از عمل گوشزد می شود، مطلع گردد. ممکن است پزشک از شما بخواهد تا چندین روز پس از عمل، سر خود را در یک حالت خاص قرار دهید. حتما از پزشک خود بپرسید که چه کارهایی را / و تا چه مدت پس از عمل نباید انجام دهید. به خاطر داشته باشید لازم است به مدت چندین هفته، قطره چشمی را چند بار در روز مصرف نمایید.